Ein av dei aller største farene ved langvarige opphald i arktiske strøk, var lenge skjørbuk.
Mangelsjukdommen skjørbuk har vore kjent frå sagatida, men det gjekk fleire hundre år ein kjente årsakene bak. Menneskekroppen er ikkje i stand til å lagre c-vitamin, og utan c-vitamin kan ein ikkje danne bindevevsproteinet kollagen. Skjørbuk eller c-vitaminmangel vil derfor ramme mange delar av kroppen. Tidlege symptom er blant anna blødande tannkjøtt, tannløysing og blødingar under huda, og i siste fase kan ein døy av store blødingar i hjerne eller hjarte. Lange sjøreiser eller overvintringar i polarområda utan tilgang på mat med c-vitamin kunne derfor vere fatale. I 1619 sendte for eksempel kong Christian 4. den norske kapteinen Jens Munk med to skip og 64 mann for å finne Nordvestpassasjen. Dei måtte overvintre i Hudsonbukta, og 62 mann døydde av skjørbuk. Dei tre gjenlevande klarte å segle den eine skuta til Noreg.
Skjørbuk var lenge eit alvorleg problem i polarområda. I perioden 1892–1905 var det ni tilfelle av skjørbuk på norske fangstekspedisjonar. Endå i perioden 1910–20 skreiv avisene om skjørbuksdødsfall blant overvintrarar, og så seint som i 1933 skal folk på Grønland ha døydd av skjørbuk.
Samanhengen mellom skjørbuk og c-vitamin blei ikkje oppdaga før i 1907, vitskaplig etablert i 1912. Tidligare visste ein ikkje kva ein skulle gjere når symptoma kom. Eit munnhell var: «Du blir så lat at du får skjørbuk». Ein trudde altså at ein kunne motverke sjukdommen ved å arbeide hardt. Det viste seg å vere ein dårlig kur, har ein skjørbuk bør ein slett ikkje overanstrenge seg. Andre trudde at skjørbuk var smittsamt. Fridtjof Nansen skreiv skarpe avisinnlegg mot forskarane då dei begynte å hevde at skjørbuk kom av mangel på eit stoff dei kalla c-vitamin. Likevel må han ha sett nokon samanhengar. På ferda mot Nordpolen hadde han og Johansen med limejuicetabelettar, slik sjøfolk på langtur også brukte.
Før den vitskaplege samanhengen var påvist, hadde erfaringar likevel lært folk i Arktis kva som skulle til for å unngå skjørbuken. Inuitane løyste problemet gjennom å ete ferskt kjøtt eller fisk, helst rått. Ferskt blod skulle også vere bra. I motsetnad til menneske har dyr evne til å lagre c-vitamin. Mataq, skinn frå kvitkval, blei også sett på som eit godt middel mot skjørbuk. Inuitane brukte også blæretang og sukkertare med høgt innhald av c-vitamin i kosthaldet, og også grøne skot som dei fann i innvollane på rypa og magen på reinen. Rype og rein kan bryte ned desse vekstane slik at dei kan gjere seg nytte av vitaminet, det kan ikkje menneska, men ein kunne altså få rypa og reinen til å gjere halve arbeidet for seg. Inuitane lagra kvannen i selfeitt så dei hadde å ta til utover vinteren.
Samane lagra også c-vitaminrik kvann, matsyre (syregras) og molte, for eksempel ved å fryse dei ned i reinmjølk. Slik unngjekk dei skjørbuk.
Både i Noreg og på Grønland blei skjørbuksurt (Cochlearia Officinalis) også brukt. Den blei også omtala som «salat» – på Amsterdamøya på Svalbard finn vi derfor nordre og søre Salatberget. Skildringar av norske overvintringsekspedisjonar fortel at folk blei friske av skjørbuk etter å ha spist skjørbuksurt på vårparten.
På overvintringsfangst hadde ein med potet, noko som gav c-vitamin i alle fall så lenge potetane var nokolunde friske, mens tørka grønsaker hadde mista mange av dei opphavelege næringsstoffa. I fangstdagbøker kan ein også lese at dei laga te av grøne skot frå frøposen til rypa. Etter at ein hadde fått kjennskap til c-vitaminet, sette ein også erter til spiring for å få vitamintilskott av dei. Den norske Grønlandsekspedisjonen 1926–28 kontakta sjukehuset i Tromsø via radio og fekk råd om korleis ein av mennene kunne kurerast for begynnande skjørbuk. Dei råda dei fekk, var å gje han syregras og ferskt moskuskjøtt.
Adolf Lindstrøm, som var kokk på fire av dei store oppdagingsferdene, hadde bakgrunn frå ishavsfangsten, først og fremst frå byssa, og visste korleis ein skulle unngå skjørbuk. Ferskt kjøtt blei mykje brukt, i tillegg brukte han mykje bær og grønsaker: potet, kålrabi, neper, turnips, gulrøter og kål, tyttebær og molter. Grønsakene blei helt frosne opp i kokande vatn. Det var også vanlig å ta med store mengder molter på polarekspedisjonar. På «Fram» sjekka legen kvar månad mannskapet for skjørbuk.
Om bord på ishavsskutene var ein også merksam på faren for skjørbuk, sjølv om risikoen ikkje var like stor, sia det var sjeldnare at fangstturane vart så langvarige at sjukdommen rakk å utvikle seg.
Ei av dei mest kjente forteljingane om dødsfall etter skjørbuk handlar om 17 menn som overvintra på «Svenskhuset» på Svalbard. Denne historia blei også gjengjeve i ein tidlegare versjon av denne artikkelen. Nyare forsking (Kjær og Aasebø 2012) har vist at desse mennene ikkje døydde av skjørbuk, men av blyforgifting frå hermetikken dei åt.