Umberto Nobile – luftskipseksperten som vart polarhelt

Av Steinar Aas.

Fødd under søritaliensk sol var det ikkje mye som skulle tilseie at Umberto Nobile skulle bli polarforskar. Fødd 21.1.1885 i Lauro (Avellino), Campania som nummer fem av sju born i ein ressurssterk familie, viste Umberto seg tidleg som pliktoppfyllande og skoleflink. Ved universitetet i Napoli fekk han industriell ingeniørgrad i elektroteknikk med strålande resultat. Den første jobben hans vart i Ferrovie dello Stato (FS), Italias statsbane i 1908, som ein av 40 handplukka nye ingeniørar som skulle elektrifisere banen.

Luftskip versus flymaskin
Samstundes vakna interessa for eit nytt fenomen i samtida, luftfart. Gaetano A. Crocco og Ottavio Ricaldo flaug eit italienskbygd luftskip i 1908, og Nobile oppsøkte dei for opplæring i Roma i 1910. Då første verdskrigen braut ut og Italia vart med i 1914, meldte han seg til hærteneste. Her vart han avvist grunna dårleg fysikk. Han gjekk derfor inn i Stabilimento di Costruzioni Aeronautiche di Roma (SCA) i 1914. SCA var ein militær fabrikk som skulle utvikle luftskip. Nobile vart overtydd om at luftskip hadde forrang framfor fly, som hadde dårleg rekkevidde, og kunne ta med færre folk og mindre frakt enn luftskipa. Etter krigen var han Italias fremste luftskipsingeniør, -navigatør og –designar. Nobile satsa på dei halvstive luftskipa. Han meinte den vanlege typen, stive luftskip hadde manglar. Zeppelinarane og andre stive (rigide) luftskip bygd i aluminium frå baug til ende, var dårlegare enn dei halvstive (semi-rigide) med aluminium rundt baugen og i enden. Stive luftskip var sårbare overfor sterk vind, dei var lite fleksible, og havarerte dermed lettare, særleg utsett for lågtrykk under harde vindar. Nobile leia SCA inn i den fascistiske maktovertakinga i Italia i 1922, og då fascistane overtok styringa, vart han pressa frå ulikt hald. Seinare luftfartsminister Italo Balbo meinte luftskip måtte vike plass for flya, fordi dei ikkje hadde nokon militær verdi. SCA og Nobile fekk likevel halde fram, og tanken om å prove luftskipa sine kvalitetar gjennom ei polferd tok til å vekse i Nobile.