Vi jobber på spreng for å oppdatere oss med nytt innhold og design, og vi skal også sørge for at nettsiden er universelt utformet. Ny side lanseres medio 2023. Tilgjengelighetserklæring

Banner forside, Norsk Polarhistorie

Side 6 av 7

Skriv ut alle artiklene

Umberto Nobile – luftskipseksperten som vart polarhelt

Oppgjør og oppreising

Ærgjerrige Nobile brukte store delar av livet etter heimkoma i 1928 på rehabilitering og oppreising. Det vart vanskelegare enn venta. I Italia meinte luftfartsminister Balbo og Mussolini at han både hadde vanæra seg sjølv og det fascistiske Italia. Dei sette ned ein undersøkingskommisjon, som etter slo fast at Nobile var skuld i havariet. Sjølv meinte Nobile at dette var eit bestillingsverk frå Mussolini og Balbo, og mye kan tyde på det. Han hadde i alle fall få sjansar til å svare på skuldingane i Italia, der han vart sett under overvaking og underlagt sensur. Dei vitskaplege papira frå ekspedisjonen fekk han heller ikkje tilgang på, så det gjekk enno ti år før det kom ei samla framstilling av dei vitskaplege undersøkingane etter Italia-ekspedisjonen. Nobile vart ”persona non grata”. Han vart degradert frå general til meinig og luftskipsprogrammet lagt ned. Vanskane med å få relevant arbeid i Italia medførte at Nobile måtte flytte i utlandsk eksil, først frå 1931 til 35 som leiar for Stalins luftskipsprogram i det kommunistiske Sovjetunionen, og i tida 1935-43 var han berre sporadisk i Italia, fordi han arbeidde i Spania og USA, under paven si vernande hand.

Kamp for oppreisning
Først ved den allierte invasjonen av Italia i 1943-44 returnerte han til det frie Sør-Italia. Medan han venta på det fascistiske Nord-Italias undergang starta han rehabiliteringsarbeidet og i løpet av kort tid fekk han full oppreising i heimlandet, først ved å få generaltittel tilbake og deretter ved tildeling av professorat ved Universitetet i Napoli. Etter fascismens fall ofra han seg fullt og heilt for vitskapen gjennom arbeid med luftfarts- og rakettforsking. Forholdet til den norske opinionen vart derimot ein verkebyll for Nobile. Det var tungt å stadig bli sverta i Noreg. Ved jamne mellomrom og særleg i samband med minnemarkeringar over Amundsen, vart minnet om den svikefulle, feige og lite heiderleg Nobile halde i hevd. Minnemarkeringa under avduking av Italia-monumentet i Folkeparken i Tromsø i 1969 var ei vending i rett retning. Det same var markeringa ved luftskipsmasta i Vadsø i 1978. Ved begge høva kom Nobile sin italienske stemme meir fram.

Norske vener
Nobile hadde medan han levde også tre norske kontaktar som hjelpte han overfor den kompakte norske majoriteten. Det var Tryggve Gran, Adolf Hoel og Rolf S. Tandberg. Hoel hadde deltatt på den sovjet-russiske isbrytaren Krasin under redningsaksjonen, medan Tandberg deltok i ein sledeekspedisjon på Svalbard etter havaristane. Begge skulle få føle på kroppen den norske vreide overfor Nobile i avisdebattar på 50-, 60- og 70-talet. Hoel meinte mellom anna det var ille at italienarane skulle bli skulda for kannibalisme og elles karakterisert med rasistiske utfall. Han meinte det var uttrykk for dårlege norske haldningar overfor andre, særleg overfor søreuropearar.

I 1976 kom omsider boka til Nobile som svarte på åttaka til Amundsen frå 1927. Det var første gong han kom til orde på norsk. Etter Nobile sin død i 1978 har den norske opinionen fått meir kunnskap om dei to aktørane Amundsen og Nobile, og det har igjen ført til ei nyansering av dei hatske og angstbitarske skuldingane mot Nobile og dei italienske luftskipsekspedisjonane hans i Arktis. Både boka Tragedien Umberto Nobile – Polarhelt eller svikar? frå 2001 og musikalen Snø og Ild framført i Vadsø i 2007, har bidratt til å gje Nobile det ettermælet han fortente i Noreg, både som menneske og polarforskar.